6 tips & tricks rond voorbereidend schrijven en schrijfmotoriek voor leraren en therapeuten

1. Oefening baart kunst

Deze eerste tip lijkt op het eerste zicht misschien vanzelfsprekend, maar is dat zeker niet. Kleuters moeten nu eenmaal ontzettend veel oefenkansen krijgen om te komen tot een goede fijn motorische differentiatieontwikkeling. Oefening baart kunst, ook als het gaat over voorbereidend schrijven.

Zeker in onze digitale wereld waarbij kinderen vaak uren naar de televisie kijken, op een tablet werken, computerspelletjes spelen,… is oefenen, oefenen en nog eens oefenen dus de boodschap!

2. Het zit hem (niet alleen) in de vingers

Als leraar of therapeut is het belangrijk dat je de nodige kennis hebt over de vaardigheden én deelvaardigheden die jonge kinderen moeten aanleren om tot een goede schrijfmotoriek te komen. Het zit hem nu eenmaal niet alleen in de vingers: voorbereidend schrijven is veel meer dan enkel oefenen op handvaardigheid.

Dorine Cleve, oprichtster van Schrijfritmiek en de voorbereidende schrijfmethode Krullenbol, beschrijft het als volgt: “kinderen moeten een ontwikkelingsproces doorlopen om tot schrijven te komen. Net als bij een boom is het belangrijk dat de wortels, de fundamenten, stevig verankerd zijn. Daarom is het belangrijk om al van bij de jongste kleuters te starten met activiteiten op maat.”

Daarbij is het niet alleen essentieel om schrijf- en handvaardigheden te oefenen, ook de andere “takken” (zie de afbeelding van de Schrijfritmiekboom helemaal onderaan deze pagina) zoals ruimtelijke oriëntatie en visuele vaardigheden zijn minstens even belangrijk om te komen tot een goede ontwikkeling van het voorbereidend schrijven.

3. Ga voor handige handjes

Als je wil dat je kleuters zich optimaal ontwikkelen op het gebied van handvaardigheid, kies dan zeker voor de juiste materialen. Met het juiste aanbod en de nodige didactische begeleiding is het mogelijk om jonge kinderen optimaal te stimuleren in hun fijn motorische ontwikkeling.

Je hebt niet veel nodig om te beginnen oefenen: laat kleuters veel spelen met wasknijpers om de pincetgreep goed aan te leren, laat ze meerdere kraaltjes tegelijk in de hand nemen om ze nadien aan een draad te rijgen, laat kleuters kleine kleiballetjes rollen tussen de vingertoppen, oefen onafhankelijke vingerbewegingen door een ruim aanbod vingerpopjes te voorzien, laat de kinderen schaduwfiguren maken, laat ze spelen met tolletjes, enzovoort.

Of ga nog een stap verder en geef je kinderen echte “handige handjes” met didactisch oefenmateriaal dat op kindermaat ontwikkeld is door Dorine Cleve, gespecialiseerd in de motorische ontwikkeling van jonge kinderen.

Het fijn motorisch oefenmateriaal Handige Handen is specifiek ontwikkeld om kinderen alles te leren over handvaardigheid ofwel fijne motoriek, cruciaal om de schrijfmotoriek in de vingers te krijgen.

4. Geef eens een kort krijtje

Geef jonge kinderen korte krijtjes. Korte krijtjes worden met de vingertoppen vastgenomen. Automatisch krijg je een mooie ronde webspace en stimuleer je de tweedeling in de hand. De bewegende vingers houden het krijtje vast. De ringvinger en pink zijn gebogen in de hand. Het gebruik van korte krijtjes stimuleert de ontwikkeling van een juiste pengreep.

Laat kinderen ook veel verticaal werken. Met krijt op een krijtbord of met wasco op grote bladen papier. Het verticaal werken bevordert schouder- en polsstabiliteit. Door verticaal te werken wordt de pols automatisch in de juiste positie gehouden. Dat is heel belangrijk om zo ook gemakkelijker tot vingerbewegingen te komen.

5. Handen uit de mouwen!

Ook manipulatieve vaardigheden zoals scheuren, knippen, kleien, lijmen, … zijn heel interessant om fijn-motorische vaardigheden te oefenen. Steek die handen maar uit de mouwen! Want fijne motoriek leer je door te oefenen, maar ook met de nodige sturing en begeleiding bij het aanleren van een nieuwe techniek. Kleuters veel laten scheuren betekent nog niet dat ze automatisch beter gaan scheuren. Kleuters presteren goed op datgene wat op een goede manier is aangeboden.

Scheuren en propjes maken van zijdepapier stimuleert het tweehandig samenwerken en de vingerbeweeglijkheid. Vouwopdrachten zijn ideaal om de bimanuele coördinatie goed te oefenen. Steun- en bewegende hand moeten tijdens het vouwen van functie kunnen wisselen.

Ook knippen stimuleert de vaardigheden om schrijfmotoriek te oefenen. De bewegende vingers maken de knipbeweging terwijl de pink en ringvinger voor stabiliteit zorgen. Zo wordt de tweedeling in de hand geoefend. Dat is heel belangrijk wanneer je een potlood goed wil leren vasthouden. Ook dan wordt de tweedeling in de hand toegepast. De bewegende vingers houden het potlood vast terwijl de pink en ringvinger samen met de pinkmuis (zijkant hand) voor stabiliteit zorgen. Zo lukt het om heel nauwkeurig en netjes te schrijven.

6. En kleuren maar

Ook kleuren is een goede manier om schrijfmotoriek in de vingers te krijgen. Het inkleuren van grote vlakken nodigt uit om te krassen en grof te werken. De beweging wordt dan vooral gestuurd vanuit schouder, elleboog of pols.

Om fijne vingermotoriek uit te lokken is het belangrijk om kleurplaten met kleine vlakken aan te bieden. Kleuters moeten hier natuurlijk aan toe zijn. Stimuleer ook kleuters om niet te hard op hun potloden te duwen. Veel kleuters gaan met harde druk aan het werk.

Kleurpotloden met een hoog vetgehalte geven mooi kleur af. Ideaal om ook met weinig druk tot mooie kleurresultaten te komen. Ook kleurplaten versieren met strepen, stippen, krullen, … is voor onze oudste kleuters ideaal om fijne vingerbewegingen uit te lokken. Kleuren maar!

• Ontdek ons volledige aanbod fijne motoriek en schrijven
• Ontdek ons fijn motorisch oefenmateriaal van Handige Handen