Ons volledig aanbod
12 maart 2025
Als leerkracht in het kleuter- of basisonderwijs is differentiatie een essentieel onderdeel van je klasmanagement. Het kan soms een hele uitdaging zijn om dit effectief toe te passen zonder je leerlingen onbedoeld te demotiveren en vooral hoe begin je hier nu aan?
In deze blog delen we 7 praktische tips of werkvormen om differentiatie succesvol in te zetten, terwijl je tegelijkertijd de inclusie en betrokkenheid van al je leerlingen vergroot.
Differentiatie binnen je klaslokaal kan je normaliseren door de verschillen tussen leerlingen bespreekbaar te maken. Leg uit dat het normaal is dat de ene leerling sterker is in het ene vak en de andere in iets anders. Toon aan dat het geen probleem is als de ene leerling meer vaardigheden heeft, een oefening sneller uitvoert, of meer hulpmiddelen gebruikt dan zijn klasgenoten.
Ook naar groepswerk toe is het creëren van een aangename en veilige leeromgeving belangrijk. Door te benadrukken welke voordelen samenwerken biedt, kunnen de verschillende vaardigheden van leerlingen optimaal benut worden. Dit kan leiden tot vooruitgang in opdrachten, uitwisseling van ideeën, en de ontwikkeling van betere oplossingen.
Richt je klasruimte in met visuele afscheidingen voor individueel werk of groepswerk, of maak gebruik van hoofdtelefoons en wiebelkussens om de leeromgeving aan te passen aan de behoeften van iedere leerling. Dit zorgt voor een rustige, prikkelarme omgeving waarin iedereen zich kan concentreren en optimaal kan leren.
Het indelen van je leerlingen in niveaugroepen kan soms leiden tot verkeerde inschattingen en demotivatie. Bovendien zullen je leerlingen doorheen het schooljaar zich verder ontplooien en groeien in allerlei vaardigheden.
Een goede oplossing is om je leerlingen bij aanvang van je les, zelf uitdagingen te laten kiezen. Geef ze de ruimte om uit te zoeken hoe ver ze kunnen gaan en daag ze uit om tot een volgend niveau te gaan. Dit bevordert zelfreflectie en helpt jouw leerlingen trots te zijn op hun prestaties, wat hun motivatie verhoogt. Of het nu gaat om sterke of zwakke leerlingen uit je klasgroep, iedereen kan hier baat bij hebben.
Sterke leerlingen kunnen vaak meer zelfstandig werken. Door hen zelfstandigheid bij te brengen, creëer je ruimte om met je mini-klas aan de slag te gaan. Deze mini-klas kan bestaan uit enkele leerlingen die extra instructies of ondersteuning nodig hebben bij een specifiek leerdoel of vaardigheid. Zo zorg je voor een optimale ontwikkeling van iedere leerling uit je klas.
Verkort je lesinstructie of inleiding, zodat je sterke leerlingen sneller aan de slag kunnen. Nodig andere leerlingen uit om te blijven zitten voor een uitgebreidere instructie.
Een praktische klasopstelling voor deze manier van lesgeven, voor zowel jonge als oudere kinderen is een kringvorm via een kringgesprek:
Door je snelle leerlingen meer ruimte te geven om zelfstandig te werken, kan je ruimte maken voor individuelere ondersteuning binnen je klasgroep.
Door gebruik te maken van ‘tijd’, weten leerlingen precies wanneer ze ondersteuning kunnen vragen. Zo hoeven sterke of snelle leerlingen niet te wachten of te storen tijdens de uitgebreide instructie en weten ze dat je bij hen langs zult komen wanneer je klaar bent met een uitgebreide instructies te geven.
Differentiatie betekent niet altijd dat leerlingen alleen moeten werken. Integreer samenwerkend leren door zowel sterke als zwakke leerlingen in je lessen te betrekken door samenwerkingsopdrachten te geven. Maak groepjes waarbij je sterke en zwakkere leerlingen samenvoegt.
Dit bevordert niet alleen de kennisoverdracht maar ook de sociale vaardigheden van alle leerlingen. Co-teaching en peer-tutoring kunnen vanzelf ontstaan, waarbij sterke leerlingen de rol van tutor op zich nemen en zwakkere leerlingen baat hebben bij de extra uitleg van hun klasgenoten.
Een verbetersleutel kan zelfvertrouwen en zelfstandigheid opwekken bij leerlingen. Door hen hun eigen werk te laten verbeteren, leren ze kritisch naar hun eigen prestaties te kijken en ontwikkelen ze belangrijke vaardigheden.
Dankzij de verbetersleutel geef je jezelf ruimte om zowel bij sterke als zwakkere leerlingen langs te gaan, hen vragen te stellen over hun vooruitgang, hun werk en de resultaten én kunnen andere leerlingen in alle rust verder werken met de opdracht van de les.
Maak een hoekje in je klas waar je leerlingen gemakkelijk de verbetersleutels kunnen terugvinden en ‘uitlenen’. Hang ze op aan het bord met enkele magneten, of gebruik een map of rekje zodat je leerlingen ze gemakkelijk kunnen meenemen naar hun werkplek.
Ooit al gehoord van een communicatiekubus? Het is een handig hulpmiddel om differentiatie te ondersteunen voor al je leerlingen in je klas. Het is een kubus met zes zijden, waarop verschillende pictogrammen of afbeeldingen staan. Hiermee kunnen je leerlingen aangeven of ze; extra uitleg nodig hebben, verder kunnen met de opdracht, een korte vraag hebben, helemaal vast zitten met de opdracht van de les en meer.
Dit bevordert de betrokkenheid en zo blijven je leerlingen niet onnodig met ‘hun vinger in de lucht’ zitten. Het zorgt ervoor dat je als leerkracht snel kunt inspelen op de behoeften van je leerlingen en de rest van je klasgroep in alle rust kan verder werken.
Differentiatie binnen de klas vraagt om flexibiliteit en creativiteit. Door bovenstaande tips en werkvormen toe te passen, kun je als leerkracht een inclusieve leeromgeving creëren waarin elke leerling zich gezien en gehoord voelt. Zo werk je samen aan hun ontwikkeling, betrokkenheid en prestatie en normaliseer je verschillen tussen leerlingen.
Je toont aan dat het geen drama is dat een leerling sneller bepaalde leerstof onder de knie heeft en een andere leerling meer (concentratie) hulpmiddelen of ondersteuning nodig heeft. Het voordeel van differentiatie binnen de klas is dat je een overzicht behoudt over de klasgroep en de werkpunten van alle leerlingen ziet. Dankzij deze inclusie voelen leerlingen zich niet uitgesloten of ‘anders’ omdat ze mee kunnen volgen in je les en missen ze de klasgroep niet.
